ارگ کلاه فرنگی بیرجند
ارگ کلاه فرنگی در بیرجند یک بنای تاریخی از دوره قاجار است که بین سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری احداث شده است. اکنون، مکانی برای فرمانداری بخش بیرجند است. در گذشته به نام‌هایی نظیر ارگ حسام الدوله، قصر بی بی عروس و ارگ سرکار شناخته می‌شد. این بنا با فرم زیگوراتی خود، در طبقه هم کف دارای نقشه و فضاسازی بسیار زیبا و دقیقی است. ورودی ارگ نیز با طاق‌هایی زیبا و چند قوس طراحی شده که به زیبایی بنا افزوده است.
عمارت کلاه فرنگی با مساحت تقریبی ۷۰۰ متر مربع در زمان‌های قدیم به عنوان مقر حکومتی در بیرجند ساخته شده است. اما اکنون به عنوان محل استانداری خراسان جنوبی فعالیت می‌کند. این ساختمان با الهام از معماری زیگورات و با فرمی پله‌ای، در شش طبقه احداث شده است. علاوه بر زیبایی خاصی که دارد، توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است.
در طراحی این عمارت، استفاده از پلان شش ضلعی در پایه و تغییر به شکل مخروطی در طبقه‌ی بالاتر، نمایی منحصر به فرد و جلوه‌ی باشکوه به آن بخشیده است. در طبقه نخست ارگ که با طراحی هشت‌ضلعی هندسی بر فراز طبقه هم‌کف قرار دارد، فضایی محدود‌تر مشاهده می‌شود. معمار این بخش از قصر بی‌بی عروس بیرجند، این فضا را با چند اطاق کوچک طراحی کرده است که در این طبقه جای گرفته‌اند. در طی سال‌ها، ارگ کلاه فرنگی بیرجند شاهد تغییرات و بازسازی‌های متعددی بوده است. یکی از تغییرات ملموس، حذف کامل دو بادگیر در دو طرف ارگ است که در بازسازی‌ها از بین رفته و هیچ اثری از آن‌ها باقی نمانده.
مطابق اسناد تاریخی، محوطه بیرونی ارگ کلاه فرنگی به صورت یک چهارباغ زیبا طراحی شده بود. اما با پیش‌رفت زمان و تغییراتی که در آن ایجاد شده است، این محوطه فرم اصلی خود را از دست داده و به شکل جدیدی درآمده است. در زمان حاضر، محوطه با چندین حوض آب و تزیینات گل و گیاهان مختلف، از جمله درختان و چمن‌ها، دوباره زندگی پیدا کرده و زیبایی خاص خود را بازیافته است.
