بیستون
کوه بیستون یکی از قلل کوهستان پرآو در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه واقع شده و سنگ‌نبشتهٔ بیستون بر روی آن جای گرفته است. این سنگ‌نبشته به فرمان داریوش بزرگ بر روی کوه به سه خط میخی اکدی، عیلامی و پارسی باستان نوشته شده و مهم‌ترین اثر تاریخی به جا مانده در کوه بیستون به شمار می رود. مجموعه بیستون با وسعت ۱۶۵۰ هكتار از نظر تاریخی، طبیعی و زیست محیطی تنوع و ارزش زیادی دارد؛ اما آنچه باعث شهرت جهانی بیستون شده، كتیبه داریوش کبیر متعلق به ۵۲۰ سال پیش از میلاد می باشد.
این مجموعه تاکنون ۲۸ اثر ثبت‌شده در آثار ملی و جهانی را در خود جای داده که از جمله آن ها غار شكارچيان، غار مَر دودر، سراب بيستون، غار مر تاريک، نيايشگاه مادی، سنگ بلاش، نقش‌برجسته مهرداد اشکانی، نقش‌برجسته گودرز، فرهاد تراش، کاروانسرای ايلخانی و پل بيستون می باشد. کوه بیستون در دوران پارینه سنگی سکونتگاه انسانهای شکارگر-گردآور بوده که از غارهای دامنه جنوبی آن برای استقرار فصلی استفاده می‌کردند و آثار این شکارگران اولیه در چند غار در بیستون کشف شده‌است. اولین غار با آثار پارینه سنگی که در ایران کاوش شد غار شکارچیان در بیستون بوده که در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط انسان‌شناس آمریکایی به نام کارلتن کوون به مدت دو هفته کاوش شد که در نتیجه آن هزاران ابزار سنگی مربوط به فرهنگ پارینه سنگی میانی و بقایای استخوان حیوانات شکار شده‌ای چون گوزن و اسب وحشی به همراه بخشی از استخوان ساعد انسان کشف شد که احتمالاً بین ۷۰ تا ۴۰ هزار سال قدمت دارند. كوه بيستون در کنار قدمت تاريخی‌اش، تاثير زیادی نیز در ادبيات ما داشته؛ یکی از این تاثیرها را می‌توان در منظومه خسرو و شیرین از نظامی گنجوی مشاهده کرد که در آن از عشق زیاد فرهاد به شیرین گفته شده است.
طبق افسانه ها خسرو پرویز از پادشاهان نامی ساسانی که خود نیز شیفته شیرین بود، به فرهاد می‌گوید اگر بتواند کوه بیستون را به‌طور کامل بکند، اجازه ازدواج با شیرین را به اوخواهد داد. خسرو پرویز که تصور نمی‌کرد، فرهاد این کار را به انجام برساند با مشاهده سال‌ها تلاش او در کندن کوه و پیشرفت کارش، نگران می‌شود و به پیشنهاد مشاوران دربارش به فرهاد خبر مرگ دروغین شیرین را می‌هد، فرهاد با شنیدن این خبر، تیشه‌اش را بر زمین می کوبد و در دم جان می‌سپارد.
