غار کتله خور
غار کتله خور یکی از برجسته‌ترین و زیباترین غارهای آهکی جهان به شمار می‌آید. با ویژگی‌هایی چون قدمت بالا، وسعت زیاد، چند طبقه‌بودن و تنوع بی‌نظیر قندیل‌ها، این غار موقعیت ویژه‌ای در میان غارهای جهانی دارد. اگرچه کشف این غار به قبل از سال ۱۳۰۰ برمی‌گردد، اما ثبت رسمی آن در سال ۱۳۳۰ توسط سید اسدالله جمالی انجام شد. همچنین، بازدید عمده و موثری که در سال ۱۳۶۵ اتفاق افتاد و سبب شد بخش‌های بیشتری از غار بهتر شناخته شود. کتله در مناطق غربی ایران نامی است که به کوه‌های کوچک داده می‌شود و خور نیز ممکن است به معنی خورشید یا ورودی یک چیز به چیزی دیگر باشد. بنابراین، نام کتله خور می‌تواند اشاره به یک کوه کوچک داشته باشد که خورشید از پشت آن طلوع می‌کند. یا اینکه به معنای یک غاری باستانی است که به غارهای دیگر منتهی می‌شود. هر دو تفسیر جذاب و دارای معنای خاص خود هستند.
غار کتله خور با قدمتی بیش از ۱۲۰ میلیون سال یکی از غارهای تاریخی و طبیعی ایران است که شاهد تاریخچه‌ی طولانی زمین و حضور انسان‌های اولیه در آن بوده است. یافتن اسکلت‌ها و نشانه‌های از انسان‌های اولیه در این غار، اهمیت ویژه‌ای به آن می‌دهد و تحقیقات علمی را در پی خود می‌آورد. غارهایی همچون کتله خور و علیصدر همدان که هر دو قدمتی مشابه دارند، گواهی بر ویژگی‌ها و پدیده‌های طبیعی منطقه‌ی غرب ایران هستند. هر چند ادعای اتصال دو غار به یکدیگر نیازمند بررسی‌ها و تحقیقات علمی بیشتری است، اما این امکان نیز نشان‌دهنده تنوع و گستردگی شبکه‌های غاری در این مناطق است.
بازدید از دالان‌ها و تالارهای غار کتله خور تجربه‌ای هیجان‌انگیز برای گردشگران به حساب می‌آید. قندیل‌ها، استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها به عنوان نمونه‌هایی از فرآیندهای طبیعی چندین میلیون ساله، زیبایی‌های بی‌نظیری به غار بخشیده‌اند. وقتی این تشکیلات به یکدیگر متصل شده و ستون‌های آهکی زیبا را به وجود می‌آورند، نه تنها زیبایی‌های غار را چندبرابر می‌کنند، بلکه در محکم‌کاری و مانع از فروریختن سقف غار هم هستند. غار کتله خور که درحال حاظر سه طبقه آن شناسایی شده، نه تنها به خاطر تونل‌ها و تشکیلات آهکی زیبای خود، بلکه به خاطر نام‌های منحصر به فردی که به بخش‌های مختلف آن داده شده، مورد توجه است. این نام‌ها، که اغلب بر اساس شباهت تشکیلات غار به اشیاء یا پدیده‌های معروف دیگر انتخاب شده‌اند، موجب شده بازدید از غار تجربه‌ای هیجان‌انگیز و جذاب باشد. هر کدام از این بخش‌ها به خاطر شکل یا نحوه تشکیل خود، نام‌هایی مانند میدان شیر خوابیده، میدان بیستون یا تالار عروس به خود اختصاص داده‌اند.
استان زنجان، یکی از جواهرات گردشگری ایران، با داشتن گنبد سلطانیه به عنوان یک شاهکار معماری جهانی، غار خرمنه سر با زیبایی‌های طبیعی، دودکش جن و معبد داش کسن با افسانه‌های محلی، آبشارها و دریاچه‌های خیره‌کننده مانند دریاچه پری و آبشار شارشار، بازار تاریخی زنجان با فرهنگ و میراث معماری ایرانی، و نهایتاً کارونسرا نیک پی و رختشویخانه به عنوان نمونه‌هایی از تاریخ و فرهنگ منطقه، گردشگران زیادی را جذب می‌کند. این استان ترکیبی است از تاریخ، فرهنگ و طبیعت که هر گردشگری را می‌تواند مجذوب خود کند.
