مسجد خانم

یکی از جاهای دیدنی زنجان که شاهکار معماری و هنری دوره قاجاریه است، مسجد خانم نام دارد؛ این بنا در غرب سبزه‌ میدان قرار دارد و خیابان امام زنجان از جنوب آن می‌گذرد. طبق کتیبه‌ی حک شده در قسمت سر دری می توان بیان کرد که این مسجد مدرسه علمیه به سفارش جمیله خانم دختر حسین‌ قلی خان سرداری معروف به ذوالفقاری که از بانوان صاحب شان و متمکن در اواخر دوره قاجار بوده و همچنین توسط استاد اسماعیل بنا احداث شده است؛ از طرفی طبق وقف‌ نامه باقی مانده که طولانی‌ترین وقف نامه کشور می باشد، جمیله خانم ذوالفقاری قبل از پایان ساخت بنا فوت نموده و دختر خود با نام قمر تاج خانم را اولین متولی بنا معرفی کرده است، بنابراین دلیل انتخاب این نام برای سازه، نیز مشخص می شود که از بانیان خود حاصل شده است.

مسجد خانم شامل سردر ورودی با دو مناره کوتاه، صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره های متعدد و تزیینات کاشی‌ کاری و گچ‌ بری می باشد. میانسرای مسجد هشت ضلعی است که در ضلعهای شرقی، غربی و شمالی آن 12 حجره جهت زندگی طلاب علوم دینی ساخته شده است. از جمله تزئینات به کار رفته در این ساختمان عبارتند از تزئینات مختلف بخش بزرگ درگاه ورودی مسجد و همچنین سطوح فوقانی، حجره های مشرف به میانسرا که با یک عقب نشینی نماهایی با قوس جناغی، هلالی به وجود آورده مزین است به نقوش هندسی، گل و بوته که توسط رنگ های زرد، نارنجی، سیاه، سفید و صورتی رنگ آمیزی شده است.

فضای داخلی هم ستون‌هایی با طرح مارپیچ سنگی و همچنین جداره‌ها و طاق‌های نیم‌دایره آجری دارد. کاشی‌های استفاده ‌شده در این قسمت، مثل جداره‌های خارجی با رنگ‌های مختلف در کنار آجر چیده شده‌اند. مسجد خانم را از نظر وجود مناره‌ های قطور و کوتاه بر فراز سردر که دارای تزئینات زیبای آجر کاشی است، با مناره‌های مدرسه سپهسالار تهران مقایسه کرد. مسجد جامع زنجان نیز در شرق سبزه‌میدان و با فاصله کمی از این بنا قرار دارد همچنین مسجد رسول‌الله نیز که جزو مساجد معتبر زنجان است، بافاصله کمی از مسجد خانم در قسمت غربی آن جای دارد، که بازدید از آنها را نیز می توانید در برنامه سفر خود قرار دهید.