نقش رستم

نقش رستم از جاهای دیدنی مرودشت است و در ۱۰ کیلومتری شمال پرسپولیس در استان فارس قرار دارد. این محوطه‌ کهن، تخته سنگی بزرگ با یادگارهای تاریخی از سه دوره ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان دارد. دلیل انتخاب این نام برای منطقه طبق افسانه قدیمی، رویارویی رستم و اسفندیار در این محل بوده که رستم، توانسته بر اسفندیار پیروز شود. طی کاوش های صورت گرفته در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی، توسط باستان‌ شناس آلمانی، در نقش رستم، بقایایی از برج‌ها و قلعه‌های دوران ساسانی کشف شدند. طی تحقیقات بعد، کتیبه‌ها و سنگ‌ نگاره‌های نقش رستم، آب‌ انباری در ضلع غربی نقش رستم و باقی مانده سایر کاخ‌ها و بناها، یافت شدند.

یکی از نقش های ساسانیان، مراسم تاج‌ گذاری اردشیر بابکان در قرن سوم میلادی است و اردشیر بابکان از اهورامزدا در حالی که هر دو سوار بر اسب هستند، حلقه قدرت دریافت می کند. همچنین زیر اسب اردشیر بابکان، اردوان پنجم شسکت خورده و زیر اسب اهورامزدا، اهریمنی با مارهایی بیرون زده از پیشانی اش وجود دارد. مقبره های بزرگترین پادشاهان هخامنشی مانند مقبره های خشایار شاه، داریوش اول، اردشیر اول و مقبره های داریوش دوم در نقش رستم واقع شده اند، عرض هر مقبره 19 متر و طول آن حدود 93 متر است و از بین 4 آرامگاه موجود فقط آرامگاه داریوش اول کتیبه دارد.

مکعب زرتشت یا همان کعبه زرتشت در جلوی نقش رستم قرار دارد و با قلمه ها و حکاکی های سنگ های سیاه و سفید خود نمود مهارت معماران هخامنشی است. برخی نیز معتقدند اوستا در بالای  یک اتاق 2.5 در 2.5 متر مربعی موجود در مکعب زرتشت نگهداری شده است. برخی  نیز بیان می کنند که آتش مقدس در این اتاق نگه داری شده است، همچنین مکعب زرتشت در زمان امپراطوری ساسانیان، محل نگهداری برخی از اسناد مهم دولتی بوده است. کتیبه‌ ساسانی به 3 زبان پارسی میان ، پهلوی پارتی و یونانی در اطراف این بنای هخامنشی حک شده، موضوع این کتیبه‌ ها، رویداد های تاریخی دوران شاپور اول در جریان جنگ ایران و روم است که در آن والرین، امپراتور روم مغلوب گشت و در 262 میلادی در نیشابور زندانی شد.

روبروی کعبه زرتشت و در زیر آرامگاه داریوش دوم، نقشی که تصویر جنگ بین شاپور دوم و دشمنش را در حالی که، هردو لباس جنگی برتن دارند و شاپور دوم، نیزه خود را در بدن دشمنش فرو کرده  به نمایش می گذارد. در سمت غرب نقش رستم، نقشی وجود دارد که مربوط به اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم میلادی است و  تصویر، نرسی که فرزند هرمز دوم است را در حال دریافت حلقه قدرت از آناهیتا نشان می دهد. همچنین در پشت سر نرسی، وزیر اعظم قرار دارد که درحال اشاره کردن به سمت آناهیتا به منظور احترام به او است. نقشی از ایلامیان هم قابل دیدن می باشد که در این نقش، پادشاه شمشیر به دست در میان اعضای خانواده قرار داشته و تاج پادشاهی مزین شده با بال عقاب که به معنای خدای پیروزی می باشد بر روی سرش قرار دارد.