گرداب سنگی

گرداب سنگی از آثار تاریخی به جا مانده از دوره ساسانیان است که در شمال غربی شهر خرم‌ آباد در استان لرستان قرار دارد و در گویش محلی به آن گرداو بردینه می‌گویند. این بنا به صورت دیوار بزرگ دایره‌ای شکل از جنس سنگ و ساروج (آهک و گچ) اطراف یک چشمه ساخته شده است تا آب خارج شده از چشمه را ساماندهی کرده و سپس از طریق کانال آب چشمه را به نقاط مختلف شهر باستانی شاپورخواست منتقل کند. مصالحی که برای ساخت این گرداب استفاده شده همان مصالحی است که برای ساخت شهر شاپورخواست و پل شاپوری در استان لرستان استفاده شده است.

بنای گرداب سنگی دارای 256 متر مربع محیط، 18 متر قطر، 3 مترعرض و 18 متر ارتفاع است و در سمت شرق آن دریچه‌ای به اندازه 90*160 متر ساخته شده است که به وسیله یک در کشویی بسته می‌شود و آب را به سمت جوی غربی گرداب منتقل می‌کند. این گرداب سنگی علاوه بر تامین آب مورد نیاز شهر، در گذشته فواید زیادی داشته است. در فاصله 12 کیلومتری این گرداب، دره‌ای به نام بابا عباس قرار دارد که در آن بقایای یک آسیاب آبی کشف شده است و مشخص شده که این آسیاب آب مورد نیاز خود برای آسیاب کردن را از گرداب سنگی می‌گرفته است.

چشمه ‌ای که گرداب سنگی از آن تغذیه می‌ کند، یک چشمه فصلی است که از اواسط زمستان تا اواسط تابستان پرآب بوده و در سایر مواقع خشک و خاموش است. آبدهی این چشمه حدود 170 لیتر در ثانیه است که این میزان در اوایل فصل بهار افزایش می‌یابد. در نیمه دوم بهمن ماه آب این چشمه فصلی معمولا طغیان کرده و سطح آب داخل گرداب بالا بالا می‌آید و سرریز می‌شود. آب سرریز شده چشمه از طریق جدول‌ها و کانال‌های سطح شهر خرم آباد به رودخانه منتقل می‌شود.