تپه هگمتانه
تپه هگمتانه در شهر همدان و در دو طرف خیابان اکباتان واقع شده است و به دلیل قرار‌گیری در دل تپه‌ای وسیع، به تپه‌ی هگمتانه معروف است. تپه هگمتانه از کهنترین تپه های ایرانی با قدمت ۳۰۰۰ سال است و مساحت آن در حدود ۳۰ هکتار می باشد که با توجه به آثار به جای‌مانده در این مکان، به نظر می‌رسد شهر هگمتانه توسط اقوام آریایی ماد در قرن ۱۷ قبل از میلاد تاسیس شده و پایتخت اولین امپراتوران و پادشاهان ایرانی بوده است. نام این شهر در سنگ‌نوشتهٔ داریوش بزرگ در بیستون و در زبان فارسی باستان هَمگمَتانَ ثبت شده که به معنای محل گردآمدن و گرد هم آیی است؛ پس می توان نتیجه گرفت پیش از شکل‌گیری دولت ماد، نوعی گردهمایی مردمی در اینجا انجام می‌شده است.
در پی حفاری هایی که طی سالیان زیاد و در مراحل گوناگون در این محل انجام گردید و همچنان نیز در حال انجام است مشخص شد که کاخ ها و بناهای مهم حکومت آن دوران در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده است. معماران این اثر تاریخی، آن را به صورت هفت قلعه‌ی متصل و تودرتو طراحی و بنا کردند و به نظر می آید ساختمان‌های مسکونی مردم در مجاورت و نزدیکی این قلعه‌ها جای گرفته است. هر کدام از قلعه ها طبق کاربری خاص و ویژه‌ای احداث شده که می‌توان به قلعه‌ی هفتم یا آخرین قلعه‌ی درونی که سازندگان آن را به عنوان کاخ پادشاه بنا کردند، اشاره کرد. در تپه هگمتانه یک حصار طویل به ارتفاع ۹ متر و ۲ برج عظیم درون آن کشف شده است و عابر هگمتانه که به سنگ فرش و آجرهای مربع شکل و منظم مزین بوده است.
طبق کاوش‌ها و حفاری‌های صورت گرفته در این مجموعه‌ی عظیم، بقایایی شبکه‌ی آب‌رسانی کاملا پیشرفته و منظمی کشف شده است و به گونه ای طراحی شده که در فاصله‌ی بین کانال‌های آب، راه‌های عبوری با عرضی بالغ بر ۳ متر و نیم ایجاد کرده‌اند که از شگفتی های این تپه ی باستانی به شمار می رود. مجموعه‌ی هگمتانه در فصل های بهار و تابستان از ساعت ۹ صبح تا ۲۰ عصر و در فصل‌های پاییز و زمستان از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر فعال است.
