برج کاشانه

برج کاشانه بسطام، برج بلند و زیبایی است که در جنوب شهر بسطام و جنوب شرقی مسجد جامع این شهر در استان سمنان واقع شده است. بر اساس کتیبه سردر ورودی، برج در سال 700 هجری قمری ساخته شده و متعلق به قرن­‌های هفتم و هشتم هجری می باشد؛ اما بر اساس شواهد از تاریخ بنای این برج آگاهی درستی در دست نیست. به عقیده مردم محلی این برج قبل از اسلام، آتشکده زرتشتیان بوده و در دوره تاریخی بعد از اسلام از آن برای دیده ­بانی استفاده شده است؛ هر چند با توجه به نوع معماری بنا، احتمال می­رود که به عنوان رصدخانه مورد استفاده قرار گرفته باشد. ارتفاع این برج از درون ۲۴ متر و از بیرون نزدیک به ۲۰ متر است؛ در بالای بدنه این برج که به شکل سی ضلعی منتظم ساخته شده، دو حاشیه از آجرهای بزرگ وجود دارد؛ که روی یکی از این آجرها آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» با خط زیبای ثلث به چشم می خورد.

سقف برج کاشانه به مرور زمان فرو ریخته که در دوره‌ های بعد، بازسازی و مرمت شده‌ است. در ورودی برج داخل مسجد جامع و مجاور محراب مسجد قرار گرفته است؛ قبل از ورود به برج کاشانه، دالان کوچکی وجود دارد که سه طرف آن گچ‌بری شده و در اطراف و بالای دالان، آیةالکرسی و در دو طرف دیگر جمله های به زبان عربی نوشته شده است. در وسط این بنا، چاه بسیار عمیقی وجود دارد و برای رسیدن به بالای برج راه پله‌­ای بسیار کوچک و راهروی تاریک تعبیه شده است. بنای این برج، 60 وجهی است که به اعتقاد بعضی از کارشناسان در آن زمان به عنوان یک تقویم خاص از آن استفاده می‌شده است. برخی از شرق شناسان از جمله آندره گدار بر این باور است که این بنا از آثار غازان‌خان مغول است و نام اصلی آن غازانه بوده که با گذشت زمان و بدون توجه به اصل آن، کاشانه نامیده شده‌ است.